Bouwtoelevering bij kennisontwikkeling buiten spel?

De bouwsector is opgegroeid met innovatieprogramma’s van zeer uiteenlopende aard. Denk aan de IOP’s in de jaren ’90 van de vorige eeuw, de Voorbeeldprojecten Duurzame en Energiezuinige woningbouw en het recentere programma Industrieel, Flexibel en Demontabel bouwen. De afgelopen jaren is de sector –onder aanvoering van PSIBouw en Regieraad Bouw– druk in de weer geweest met proces- en systeeminnovatie. De les uit al deze programma’s is dat het wel goed zit met kennisontwikkeling; wie wil er niet aan de slag met vernieuwend onderzoek en tijdens congressen pronken met indrukwekkende resultaten? Het gaat echter mis in de kennisdoorwerking. Wie is er bereid om monnikenwerk te verrichten om nieuw verworven kennis breed en duurzaam toegepast te krijgen als het infuus van subsidies verwijderd is. Het is immers veel spannender om nieuw onderzoek op te tuigen!
In het belang van zowel de samenleving als van de sector moet dit ritme van onderzoek-volgt-op-onderzoek omgebogen worden in de leercyclus onderzoek-leidt-tot-toepassing.
Lenny Vulperhorst doet in zijn rapport “Kennis werkt door” een pleidooi voor het veranderen van ondernemingen in lerende organisaties. Bedrijven moeten volgens Lenny meer gaan investeren in de opleiding van hun medewerkers en van hun kerncompetenties een toegevoegde waarde maken voor opdrachtgevers en gebruikers. De opgave is niet nieuwe kennis maar kennisexploitatie. Uit het hart gegrepen!
Als uitvloeisel van “Kennis werkt door” is de Task Force Kennis 2015 ingesteld, die een coördinerende en stimulerende rol moet krijgen ten aanzien van een bouwbrede strategische kennisagenda voor competentieontwikkeling. Als je het pleidooi zou volgen dat de vernieuwing juist moet komen van jonge professionals, zou deze task force moeten zijn samengesteld uit een nieuwe generatie jonge ondernemers, een ”gideonsbende” die zich niet laat vangen in oude tradities en gevestigde conventies.
Er valt nog iets op. Volgens “Kennis werkt door” komt de vernieuwing juist van de toeleveranciers. Waar bouwbedrijven minder dan 1% besteden aan R&D, is dat bij toeleveranciers 3 tot 5%. De ervaring met vernieuwing zit dus vooral bij toeleveranciers. Hoe bestaat het dan dat zij zich buiten spel (laten) zetten als het gaat om het bepalen van de kennisagenda voor de bouwsector?

drs.ing Jan Straatman, directeur Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw

Geen duurzaamheid zonder markt

Gemeenten en provincies wedijveren om als meest duurzaam te boek te staan. De convenanten vliegen je om de oren. Duurzame ontwikkeling en energiebesparing zijn “booming” als gevolg van de ongemakkelijke, maar inspirerende waarheid van Al Gore.
Het leidt geen twijfel dat het bitter noodzakelijk is om minder kwistig met onze grondstoffen om te gaan. De cruciale vraag of duurzame ontwikkeling door zal stoten ligt bij de markt; waarderen klanten dit en zijn zij bereid om de prijs te betalen. Ideologie is voor innovatoren misschien een drijfveer, maar om op te schalen is het noodzakelijk dat ondernemers business opportunities (h)erkennen.
BouwLokalen heeft de sector net bijgepraat over klimaatneutraal bouwen. De belangstelling was overweldigend! Op de vraag welke klimaatdoelstellingen de ondernemers zichzelf hadden gesteld volgden onbegrijpende blikken; geen! Waarom is de opkomst dan zo massaal? Het antwoord laat zich raden. Het is de ondernemers opgevallen dat de wethouder wil scoren met duurzaamheid en daar ligt markt.

Een doorbraak is echter geenszins vanzelfsprekend. Dat blijkt uit het onderzoek “Draaien aan knoppen” van Nyenrode Business Universiteit. De meeste ondernemers gaan pas overstag als nieuwe business opportunities voor hen inzichtelijk zijn én aanlokkelijker dan de bestaande. Daar wringt de schoen. In de BouwLokalen vroegen ondernemers zich af of hun klanten enthousiast zouden worden van zoveel ambitie. De calculerende ondernemer wil weten of het rendeert om veel moeite te doen om zijn klant een duurzame aanbieding te verkopen. Op dit moment zal hij (helaas) vaak negatief concluderen.

Dat er wel degelijk kansen liggen blijkt uit het geslaagde voorbeeld van PCS-hybride. Dit is een energiezuinig woningconcept van Dura Vermeer, Giesbers en Van der Graaf en Itho. Zij hebben de woning niet alleen technisch vernuftig geoptimaliseerd, maar zij werken ook duurzaam samen, hebben goed doordacht hoe zij dit concept kunnen vermarkten en bieden een financieringsarrangement aan om de drempel voor de klant te slechten.
Om het spel van vraag en aanbod in het voordeel van duurzaamheid te beslissen moeten co-makers in de bouw meer van dit soort slimme oplossingen in de markt zetten. Om doorbraken in de volle breedte van de markt te bereiken is daarnaast een stevige rol van de overheid op het gebied van marktcreatie onontbeerlijk.

drs.ing Jan Straatman, directeur Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw

En nu doorpakken! Over integriteit en gedrag.

Het verschijnen van het boek “En nu doorpakken! Gedragsverandering in de Nederlandse bouwsector” is goed getimed. De bouw heeft de afgelopen jaren als gevolg van de bouwaffaire namelijk veranderingen doorgemaakt op het gebied van integer handelen, maar van een cultuuromslag is geen sprake. Dat blijkt uit het onderzoek van TNS Nipo. De sector juicht de veranderingen toe, maar heeft weinig begrip voor de regelzucht die daarmee gepaard gaat. Bovendien hebben de meeste ondernemers –met name in het MKB– maar beperkt concrete veranderingen doorgevoerd in het eigen bedrijf. Al met al is het herstel van vertrouwen nog broos.

De manier waarop mensen zich gedragen vindt zijn oorzaak in gegroeide gewoonten, krachten in de omgeving en in persoonlijke opvattingen. Om gedrag te veranderen moeten deze oorzaken worden aangepakt; een moeizaam proces. Dit boek geeft receptuur om fundamentele veranderingen tot stand te brengen op het gebied van integriteit, corporate governance en maatschappelijk ondernemen. Integriteit is op te vatten als “professioneel verantwoordelijk werken”; de goede dingen goed doen, beroepstrots. Bij corporate governance gaat het om behoorlijk ondernemingsbestuur en maatschappelijk verantwoord ondernemen heeft te maken met de wensen vanuit de samenleving ten aanzien van de activiteiten van bedrijven.

De kern van de receptuur voor gedragsverandering bestaat uit twee complementaire strategieën: stimuleren waar mogelijk, naleven waar nodig, ofwel de bekende wortel en de stok. De stimuleringsstrategie doet een beroep op beroepstrots en eigen verantwoordelijkheidsgevoel: stel uitgangspunten en kernwaarden vast, communiceer deze, stel betrokkenen in staat om een zorgvuldige afweging te maken en waarborg openheid en het afleggen van verantwoordelijkheid. Bij de nalevingsstrategie wordt het naleven van regels afgedwongen: stel eenduidige gedragsregels vast, organiseer toezicht om na te gaan of betrokken zich houden aan deze regels en verbind consequenties aan gedrag (sancties en beloningen). Het boek geeft een groot aantal instrumenten om deze twee strategieën in praktijk te brengen.

“En nu doorpakken!” geeft een tamelijk compleet beeld van de manier waarop gedragsverandering duurzaam tot stand kan worden gebracht. Het is een lezenswaardig naslagwerk voor een overwegend technisch opgeleide sector. Het is wel even doorbijten; in een streven om compleet te zijn en verbanden te leggen, bewandelen de auteurs veel zijpaden. Dat zal met name de mensen in het MKB afschrikken. Dat is jammer, want volgens TNS Nipo moet daar nog het meeste gebeuren.

drs.ing Jan Straatman, directeur Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw