De
bouwsector – corporaties, bouwers, installateurs, architecten, adviseurs – is
bezig om zich fundamenteel te veranderen. De effecten zijn al zichtbaar bij de voorhoede.
De massa zal volgen. De innovatie van techniek en proces wordt meer dan een
eendagsvlieg als we deze combineren met sociale innovatie, een verandering van
de cultuur die elk niveau in de organisaties raakt.
Het kan anders
De transitie is 25 jaar geleden voorzichtig
in gang gezet met ‘Het kan best anders in de bouw’ (SBR, 1988). Zembla en de
Parlementaire Enquête zorgden voor een versnelling en de crisis doet daar een flinke
schep bovenop. De sleutels voor verandering zijn nieuwe businessmodellen (vernieuwend
aanbesteden, conceptueel denken), LEAN, BIM en duurzame samenwerking. Met deze
middelen moet de sector in staat zijn om de klant en de eindgebruiker beter,
sneller en goedkoper toegevoegde waarde te leveren, waarbij ook nog geld wordt
verdiend. Deze nieuwe werkwijzen leveren nauwelijks resultaat op als deze niet
gepaard gaan met een fundamenteel andere houding en gedrag, een andere cultuur.
Traditioneel bedachten architecten
en adviseurs wat bouwers en installateurs moesten maken. Daardoor waren met
name de laatsten capaciteitgedreven, wat leidde tot de houding ‘u vraagt, wij
draaien’ en prijskopen. Alles was erop gericht om zo goedkoop mogelijk te produceren,
waarbij vergaande specialisatie en transactiegericht inkopen de dominante
strategieën waren. De onbedoelde gevolgen waren coördinatieproblemen, een
ieder-voor-zich-cultuur, faalkosten en weinig aandacht voor de klant. Deze
manier van doen was houdbaar in een tijd van schaarste. Dat kan niet meer en
dat willen we niet meer.
Het traditionele systeem had ook tot gevolg dat een groot deel van de
creativiteit en denkkracht van mensen in de bouw werd ‘kaltgestellt’. Bouwers
en installateurs mochten zich niet bemoeien met het ontwerp, want dat was
andermans domein. Bouwvakkers en monteurs moesten domweg uitvoeren wat hen was
opgedragen. Zo werd het gewoon dat er gebouwd werd op een manier waarvan
iedereen wist dat het veel beter kon.
Het wordt nooit meer zoals het was
Het nieuwe bouwen breekt met deze
traditionele werkwijze. Het vertrekpunt is de gewenste toegevoegde waarde voor
de klant, die vraagt om bijvoorbeeld schoonheid, functionaliteit, comfort, duurzaamheid,
gebruiksgemak en betaalbaarheid. De klant vraagt geïntegreerde producten of
diensten, een proces zonder gedoe en zekerheid over prestaties, prijs en levertijd.
Dan ligt een nieuw businessmodel voor de hand, waarbij een partij
verantwoordelijkheid neemt, het leverings- en productieproces organiseert en de
prestaties garandeert.
De omslag naar het nieuwe bouwen vraagt niet alleen nieuwe werkwijzen, maar ook een andere houding en gedrag, om sociale innovatie. Dat gaat niet vanzelf, want ze zijn diep ingesleten in de dagelijkse gewoontes, waardoor het nauwelijks opvalt dat ze niet meer effectief zijn. Niet meer doen wat gevraagd wordt, maar proactief meedenken hoe het beter kan. Andere partijen niet meer uitknijpen en bij elk project inwisselen lijkt dat het bij een ander een tikje goedkoper kan, maar samen leren, en zoeken naar een slimmere manier van werken. De klant of eindgebruiker niet meer zien als storende factor, maar als partij die je bestaansrecht geeft.
De omslag naar het nieuwe bouwen vraagt niet alleen nieuwe werkwijzen, maar ook een andere houding en gedrag, om sociale innovatie. Dat gaat niet vanzelf, want ze zijn diep ingesleten in de dagelijkse gewoontes, waardoor het nauwelijks opvalt dat ze niet meer effectief zijn. Niet meer doen wat gevraagd wordt, maar proactief meedenken hoe het beter kan. Andere partijen niet meer uitknijpen en bij elk project inwisselen lijkt dat het bij een ander een tikje goedkoper kan, maar samen leren, en zoeken naar een slimmere manier van werken. De klant of eindgebruiker niet meer zien als storende factor, maar als partij die je bestaansrecht geeft.
LEAN-cultuur
De ondernemers in de voorhoede
bouwen aan nieuwe businessmodellen. De meeste hebben gemeen dat zij de regie
nemen om volledig te voorzien in de behoeften van de klant. Zij gaan vastere
verbindingen aan met hun partners, waardoor iedereen het aantrekkelijker vindt om
te investeren in gezamenlijke leerprocessen en het onderling afstemmen van processen.
En zij maken gebruik van slimmere systemen voor uitwisseling van informatie,
zoals BIM.
Een deel van de ‘winst’ is te behalen door procesverbetering. LEAN Bouwen is instrumentarium dat daar momenteel voor wordt gebruikt. Vaak nog beperkt tot LEAN Planning, maar er is veel meer. Voor LEAN is het wezenlijk dat het management iedere medewerker betrekt bij het benoemen en aanpakken van verbeteracties. Niet alleen omdat bijvoorbeeld bouwvakkers of installateurs drommels goed weten wat er in hun activiteiten is te verbeteren. Vooral omdat zij verbeteracties die ze zelf hebben bedacht veel beter accepteren.
Deze denkwijze is wennen, zowel voor bouwvakkers en installateurs, als voor hun managers. De een is gewend om te commanderen, de ander om de instructies zonder commentaar uit te voeren. Deze hiërarchie kan niet meer, en willen we niet meer. Als de initiële hobbels eenmaal zijn genomen, dan blijkt dat iedereen meer lol heeft in zijn werk, met een beter resultaat en tevredenere klanten.
Een deel van de ‘winst’ is te behalen door procesverbetering. LEAN Bouwen is instrumentarium dat daar momenteel voor wordt gebruikt. Vaak nog beperkt tot LEAN Planning, maar er is veel meer. Voor LEAN is het wezenlijk dat het management iedere medewerker betrekt bij het benoemen en aanpakken van verbeteracties. Niet alleen omdat bijvoorbeeld bouwvakkers of installateurs drommels goed weten wat er in hun activiteiten is te verbeteren. Vooral omdat zij verbeteracties die ze zelf hebben bedacht veel beter accepteren.
Deze denkwijze is wennen, zowel voor bouwvakkers en installateurs, als voor hun managers. De een is gewend om te commanderen, de ander om de instructies zonder commentaar uit te voeren. Deze hiërarchie kan niet meer, en willen we niet meer. Als de initiële hobbels eenmaal zijn genomen, dan blijkt dat iedereen meer lol heeft in zijn werk, met een beter resultaat en tevredenere klanten.
Tijdens de conferentie ‘LEAN Bouwen
2.0’ op 10 oktober is het bouwen aan een LEAN-cultuur een van de thema’s. Klik hier voor meer informatie.
Drs.ing.
Jan Straatman, directeur Balance & Result en interim lector Nieuwe cultuur
in de bouwketen Hogeschool Utrecht
Dit artikel is gepubliceerd in Cobouw van 26 september 2012
Dit artikel is gepubliceerd in Cobouw van 26 september 2012